Month: April 2024

86.Տրված արմատներով բաղադրյալ (բարդ և ածանցավոր) բառեր կազմի՛ր` դրանք դնելով նոր բառերի սկզբում, մեջտեղում և վերջում:
Ուղի, ուղիղ, աղտ, ախտ, ուղտ, ուխտ, թիռ, թրջ(ել):

Ուղի-երկաթուղի
Ուղիղ-ուղակի
Աղտ-աղտոտված
Ախտ-ախտոտել
Ուղտ-ուղտանոց
Ուխտ-ուխտագնացություն
Թիռ-ուղաթիռ
Թրջ-թրջկոտել

87.Կետերը փոխարինի՛ր փակագծում տրված բաղադրիչներից կազմված համապատասխան բաղադրյալ բառերով:

Մեր հանրապետության (հանուր, պետ, ություն) թռչնաշխարհի (թռչուն, աշխարհ) տարատեսակությունը (տար, տեսակ, ություն) պայմանավորված է նրանով, որ այստեղ գալիս են Իրանական (Իրան, ական), միջերկրական (մեջ, երկիր, ական) ծովի և կովկասյան (կովկաս, յան) թռչուններ: Դրանցից համընդհանուր (համ, ընդ, հանուր)ճանաչում (ճանաչ, ում) ունեն մարդու հարևանությամբ (հարևան, ություն) ապրողները և նրանք, որոնց կենսակերպը (կենս, կերպ) առնչվում է մարդու տնտեսական (տուն, տես, ական) գործունեության հետ:

88.Կետերը փոխարինի՛ր փակագծում տրված բաղադրիչներից կազմված համապատասխան բաղադրյալ բառերով:

Հողնել ինքնամաքուր (ինքն, մաքուր, ել) հատկություն (հատուկ, ություն) ունի: Դա չի նշանակում, թե կարելի է նրան չափազանց. (չափ, անց) շատ բեռ էր (ծանր, բեռն, ել) օրգանական (օրգան, ական) և անօրգական(ան, օրգան, ական).թափոներով (թափ, ոն),բնակավայրում (բնակ, վայր) հավաքված կենցաղային (կենցաղ, ային) աղբով, որովհետև հոդի նավորություն ել(հնար, ավոր, ություն) նույնապես(նույն, պես) անսահման (ան, սահման) չեն: Իսկ թափոնները (թափ, ոն)… (աղտ, ոտ, (վ)ած) աղտոտված հողը սպառնում է. հիվանդության (հիվանդ, ություն) առաջացման պատճառ դառնալ:

գիտեխնիկական(գետ, տեխնիկա, ական) առաջընթացի(առաջ, ընթաց) հետ մարդիկ պիտի մտածեն արտաքին (մեջ, վայր) միջավայրի (պահ, պան, ություն) պահապանության արդյունքը (արդյուն, ք) ունեցող միջոցներ ստեղծելու մասին:

89.Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր բարդ բառերով:

Երկինքը քերելու չափ բարձր – երկնաքեր

, բարի մտքով – բարեմիտ,

վատ համբավ ունեցող – վատահամբավ,

հեշտությամբ թեքվող -դյուրաթեք,

խաժ աչքեր ունեցող – խաժան,

կյանքը սիրող – կենսասեր,

հանրության կողմից ճանաչված – հանրաճանաչ,

կյանքով ուրախացող – կենսուրախ:

90.Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր բաղադրյալ բառերով:

Մանր նկարներ անող-մանրանկար

թռչուններ բուծելու տեղ-թռչնաբուծարան

գյուղի տնտեսությանը հատուկ,-գյուղատնտեսական

միտք հղանալը, -մտահղացում

արդյունք ունեցող,-արդյունավետ

աշխատանքը սիրելը-աշխատասեր

հավասար  կշիռ  ունենալը,-հավսարակշռություն

բառերի մասին գիտություն-բառրագիտարան

91.Ընղգծված բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր մեկական բառերով:

Մեր ժամանակի ամենկարևոր  խնդիրներից մեկն այն  է, որ երկրի գնդի վրա զգալի ձևով պակասել է մաքուր ջրի քանակը` նրա պաշարների ահագաբար  օգտագործման և ջրի ամբարների ու գետնի տակի ջրերի առանց ընդհատվելու աղտով լցվելու հետևանքով:
Միևնույն ժամանակ ջրի ոչ լուծելի խնդիր է առաջ գալիս այն պատճառով, որ փոխվում Է ջրի մեջ հանքային աղերի և մանրագույն (միկրո) տարրերի պարունակությունը: Սրտի և անոթների համակարգը հիվանդ է դաոնում առանց ջրում լուծված անհրաժեշտ աղերի: Ջրի փոփոխությունը բացասաբար է անդրադառնում նաև երկրի բույսերի աշխարհի ու կենդանիների վրա:

45. Տրված առածները հականիշների օգնությամբ լրացրո՛ւ:

Ամառվա փուշը, ձմեռվա նուշն է:
Բարեկամ կորցնելը հեշտ է, գտնելն է դժվար:
Դուրսը քահանա, ներսը սատանա։
Գիտունին գերի եղիր, անգետին սիրելին մի եղիր։
Գիտունի հետ քար քաշի, անգետի հետ փլավ մի կեր:
Իր աչքի գերանը չի տեսնում, ուրիշի աչքի շյուղն է տեսնում։

46.Առանձնացրո՛ւ բայերը:

Գոյականներ- մազեր, պարտեզ, պայման, ափսե, պատերազմ, պատմություն։

Բայեր- վազել, խմել, խոսել, մտադրվել, մտածել, երազել, վերցնել, ցանկանալ։

Երբեք, մազեր, վազել, խմել, պարտեզ, պայման, խոսել, մտադրվել, մտածել, երազել, ափսե, պատերազմ, պատմություն, վերցնել, ցանկանալ:

47.     Փակագծերում տրված բառերից ընտրել ճիշտը

Ա. Այդ գործարքը մեզ բոլորովին էլ (ձեռնատու, ձեռնտու) չէ, ուստի մենք հրաժարվում ենք:

Բ. Չորս ամիս աշխատավարձ չէր ստացել, որի հետևանքով վատացել էր նրա (ընտանեկան, ընտանեական) դրությունը:

Գ. Մասնագիտական խորհուրդը երիտասարդի ատենախոսությունը գնահատեց ըստ (արժանավույն, արժանվույն):

Դ. (Ներողություն, ներեղություն) խնդրելու փոխարեն հոխորտում է:

Ե. Փոքրիկը ձեռքում ամուր պահել էր (տասը, տաս) դրամ:

Զ. Լեռնագնացները, հաղթահարելով հերթական (բարձունքը, բարձրունքը), շարունակեցին իրենց երթը դեպի ամենաբարձր գագաթը:

48. Տրված համանուններով կազմիր նախադասություններ՝ հարկ, փող, ափ:

1. Իմ ընկուրուհու բնակարանը գտնվում է հինգերորդ հարկում։
2. Մարդի ամենամսվա աշխատավարձից հարկ են վճարում պետությանը։
3. Ամեն առավոտ մայրիկս ինձ փող  է տալիս, որպեսզի դասամիջոցին ինձ համար գնեմ ուտելիք։
4. Հայերի հայտնի են փողային երաժշտական գործիքը դուդուկն է։
5. Փոքրիկ աղջիկը իր ձեռքի ափի մեջ բաժակ էր պահում։
6. Լճի ափին երիտասարդները ջրոցի էին խաղում։

Սելևկյան պետության միացումը: Հզոր Պարթևստանի ջախջախումից հետո Տիգրան Մեծը դարձավ իր ժամանակի աշխարհի հզորագույն տիրակալներից մեկը: Նրա հետ դաշնակցեցին Միջին Ասիայի որոշ ցեղեր, որոնք պատերազմի ժամանակ զորք էին տրամադրում հայոց տիրակալին:

Պարթևստանի նկատմամբ տարած հաղթանակի արդյունքում Հայոց տերությանն էին միացվել նաև Հայոց Միջագետքը, Կորդուքը, Օսրոյենեն և Միգդոնիան: Դրանով հայկական տերությունը սահմանակից դարձավ Սելևկյան պետությանը: Վերջինս երկարատև՝ երկպառակտչական պատերազմներից չափազանց թուլացել էր:

Սելևկյան ավագանին և ժողովուրդը որոշեցին իրենց երկիրը փրկել հրավիրելով այլ երկրի թագավորի` իշխելու իրենց: Ընդ որում՝ նրանք քննարկեցին ժամանակի բոլոր հզոր արքաների թեկնածությունը և միաձայն ընտրեցին հայոց արքային: Ք. ա. 84 թ. մայրաքաղաք Անտիոքում Տիգրան Մեծը բազմեց Սելևկյանների գահին և իշխեց այնտեղ 17 տարի: Այն Սելևկյան պետությունը, որ երկար ժամանակ պայքարում էր Հայաստանին գերիշխելու համար, իր խնդրանքով մտավ Հայաստանի տիրապետության տակ:

Միջերկրականի արևելյան ծովափի նվաճումը: Սելևկյան պետության խաղաղ նվաճումից հետո Տիգրան Մեծը շարունակեց իր հաղթարշավը: Նրա տերությանը միացվեցին Կոմմագենեն, Կիլիկիան և Փյունիկիան:

Իրենց հմտությամբ հայտնի կիլիկյան ծովագնացներին Տիգրան Մեծը հանձնարարեց վերահսկել Միջերկրական ծովի արևելյան շրջանները:

Փյունիկյան քաղաքների գրավումից հետո հայոց տիրակալը Ք. ա. 81 թ. դրանց շնորհեց «ազատություններ», այսինքն լայն ինքնավարություն: Այդ քաղաքների թվում էր նաև Բերիթը (Բեյրութ): Ի նշան շնորհակալության քաղաքներն իրենց օրացույցները սկսեցին հաշվել այդ թվականից, որը նշվում էր նաև իրենց քաղաքային դրամների վրա:

Միջերկրական ծովի արևելյան ափի հարավային մասին տիրելու համար բուռն պայքար ծավալվեց Ք. ա. 70-ական թվականներին: Տիգրան Մեծի գլխավոր հակառակորդը Նաբաթեայի թագավորությունն էր: Սակայն Ք. ա. 72 թ. նա ևս ընդունեց Հայաստանի գերիշխանությունը: Հայոց տիրակալի գերիշխանությունը ճանաչեց նաև Հրեաստանը:

Ինչպես վկայում է հույն պատմիչ Ապպիանոսը, բոլոր երկրները, մինչև Եգիպտոս, ենթարկվեցին Տիգրան Մեծին: Իսկ Եգիպտոսը Հայոց տերության բարեկամ երկրներից էր: Դեռևս Ք. ա. 80 թ. Տիգրան Մեծի օգնությամբ Պտղոմեոս XII-ը Եգիպտոսից դուրս էր մղել նվաճող հռոմեացիներին և հաստատվել հայրական գահին:

Հարցեր և առաջադրանքներ.

1. Ո՞ր պետությունները միացվեցին Հայոց տերությանը մինչև Ասորիքի նվաճումը:
   Սելևկյան պետությունը
2. Ինչպե՞ս և ե՞րբ տեղի ունեցավ Սելևկյան պետության անցումը Տիգրան Մեծի իշխանությանը:
   Սելևկյան ավագանին և ժողովուրդը որոշեցին իրենց երկիրը փրկել հրավիրելով այլ երկրի թագավորի` իշխելու իրենց: Ընդ որում՝ նրանք քննարկեցին ժամանակի բոլոր հզոր արքաների թեկնածությունը և միաձայն ընտրեցին հայոց արքային: Ք. ա. 84 թ. մայրաքաղաք Անտիոքում Տիգրան Մեծը բազմեց Սելևկյանների գահին և իշխեց այնտեղ 17 տարի: Այն Սելևկյան պետությունը, որ երկար ժամանակ պայքարում էր Հայաստանին գերիշխելու համար, իր խնդրանքով մտավ Հայաստանի տիրապետության տակ:
3. Սելևկյան պետությունից հետո ո՞ր երկրները միացվեցին Հայոց աշխարհակալ տերությանը:
   Նրա տերությանը միացվեցին Կոմմագենեն, Կիլիկիան և Փյունիկիան:
4. Ի՞նչ քաղաքականություն էր վարում Տիգրան Մեծը փյունիկյան քաղաքների նկատմամբ:
   Փյունիկյան քաղաքների գրավումից հետո հայոց տիրակալը Ք. ա. 81 թ. դրանց շնորհեց «ազատություններ», այսինքն լայն ինքնավարություն: Այդ քաղաքների թվում էր նաև Բերիթը (Բեյրութ): Ի նշան շնորհակալության քաղաքներն իրենց օրացույցները սկսեցին հաշվել այդ թվականից, որը նշվում էր նաև իրենց քաղաքային դրամների վրա:
5. Ե՞րբ են Նաբաթեայի թագավորությունը և Հրեաստանն ընդունել Տիգրան Մեծի գերիշխանությունը:
   Միջերկրական ծովի արևելյան ափի հարավային մասին տիրելու համար բուռն պայքար ծավալվեց Ք. ա. 70-ական թվականներին: Տիգրան Մեծի գլխավոր հակառակորդը Նաբաթեայի թագավորությունն էր: Սակայն Ք. ա. 72 թ. նա ևս ընդունեց Հայաստանի գերիշխանությունը: Հայոց տիրակալի գերիշխանությունը ճանաչեց նաև Հրեաստանը:
6. Ի՞նչ հարաբերության մեջ էր Եգիպտոսը Տիգրան Մեծի տերության հետ:
   Ինչպես վկայում է հույն պատմիչ Ապպիանոսը, բոլոր երկրները, մինչև Եգիպտոս, ենթարկվեցին Տիգրան Մեծին: Իսկ Եգիպտոսը Հայոց տերության բարեկամ երկրներից էր: Դեռևս Ք. ա. 80 թ. Տիգրան Մեծի օգնությամբ Պտղոմեոս XII-ը Եգիպտոսից դուրս էր մղել նվաճող հռոմեացիներին և հաստատվել հայրական գահին:

1206. Կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները և համեմատե՛ք թվերը.

ա) 0,136 և 0,144, — 0,14 = 0,14

դ) 12,129 և 12,131, — 12,13 = 12,13

բ) 2,254 և 2,256 — 2,25 < 2,26

ե) 7,9951 և 8,0049, — 8,00 < 8,01

գ) 3,769154 և 3,767002, — 3,77 = 3,77

զ) 0,009 և 0,001 — 0,01 > 0,00

1207. Ուղղանկյունանիստի երկարությունը, լայնությունը և բարձրությու նը համապատասխանաբար 12,4 դմ, 5,08 դմ և 3,6 դմ են։ Գտե՛ք ուղղանկյունանիստի ծավալը և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները։

12,4 x 5,08 x 3,6 =226,7712=226,77

1212. 50 թիվը նախ մեծացրել են 25 %-ով, ապա ստացված թիվը փոքրացրել

են 20 %-ով։ Ինչպիսի՞ թիվ է ստացվել` 50-ից մե՞ծ, թե՞ փոքր։

50*1.25=62,5

62.5*80/100=50

1219. Հետևյալ թվերը դասավորե՛ք աճման կարգով.

20-ի 7 %-ը, 15-ի 8 %-ը, 90-ի 3 %-ը, 100-ի 5 %-ը

20*7/100=1.4, 15*8/100=1.2, 90*3/100=2.7, 100*5/100=5

5, 2.7, 1.4, 1.2

1205. Կատարե՛ք հաշվումները՝ թվերը նախապես կլորացնելով մինչև տասնորդականները, ինչպես նաև առանց կլորացնելու, ապա համեմատե՛ք ստացված արդյունքները.

ա) (3,26 + 2,045) ⋅ (0,376 – 0,18) = 5,305 ⋅ 0,196 = 1,03978
(3,26 + 2,045) ⋅ (0,376 – 0,18) ≈ (3,3 + 2) ⋅ (0,4 – 0,2) = 5,3 ⋅ 0,2 = 1,06
1,03978 < 1,06

բ) (13,99 – 1,95) : (1,58 + 1,43) = 12,04 : 3,01 = 4
(13,99 – 1,95) : (1,58 + 1,43) ≈ (14 – 2) : (1,6 + 1,4) = 12 : 2 = 6
4 < 6

գ) 4,026 ⋅ 3,828 + 2,106 ⋅ 0,99 = 15,411528 + 2,08494 = 17,496468
4,026 ⋅ 3,828 + 2,106 ⋅ 0,99 ≈ 4 ⋅ 3,8 + 2,1 ⋅ 1 = 15,2 + 2,1 = 17,3
17,496468 > 17,3

դ) 10,54 : 21,08 – 0,048 : 0,48 = 0,5 – 0,1 = 0,4
10,54 : 21,08 – 0,048 : 0,48 ≈ 10,5 : 21,1 – 0 : 0,5 ≈ 0,49763
0,49763 > 0,4

1206. Կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները և համեմատե՛ք թվերը.

ա) 0,136 > 0,144
0,136 ≈ 0,14
0,144 ≈ 0,14
0,14 = 0,14

բ) 2,254 > 2,256
2,254 ≈ 2,25
2,256 ≈ 2,26
2,25 < 2,26

գ) 3,769154 < 3,767002
3,769154 ≈ 3,77
3,767002 ≈ 3,77
3,77 = 3,77

դ) 12,129 > 12,131
12,129 ≈ 12,13
12,131 ≈ 12,13
12,13 = 12,13

ե) 7,9951 և 8,0049
7,9951 ≈ 8
8,0049 ≈ 8
8 = 8

զ) 0,009 < 0,001
0,009 ≈ 0,01
0,001 ≈ 0
0,01 > 0

32. Տրված բաղադրյալ բառերի իմաստներն արտահայտի՛ր բառակապակցություններով:

Մատնաչափ=մատի+չափ, կիսագունդ=կես+գունդ, անհարթ=առանց+հարթ, անտեսանելի=առանց+տեսանելի, ինքնաշարժ=ինքնուրույն+շարժվող, սկզբնական=սկիզբ+ական, արեմտաեվրոպական=արևմուտք+եվրոպա, աստղադիտարան=աստղ+դիտարան, համաշխարհային=համ+աշխարհ, հավասարաչափ=հավասար+չափ:

33. Ա շարքի նախածանցներից յուրաքանչյուրը բոլոր հնարավոր ձևերով բաղադրի՛ր Բ շարքի բառերի հետ:

Ա Անդր, հակ, համ, ենթ, նախ, ներ, պար, վեր, տար, փոխ:

Բ. Կովկաս, (հ)արձակ, տարած, դարձ, դնել (դրել), կշիռ, մուծել, փակել, կանգնել, աշխարհ(իկ):

Անդրկովկաս, հակակծիռ, համաաշխարհիկ, ենթդրել, նածադարձ, պարադրել, վերադարձ, վերականգնել, տարհարձակ, տարեդարձ, փախադարձ

34. Տրված բաղադրյալ բառերից նոր բառեր կազմի՛ր` այլ արմատ կամ ածանց ավելացնելով:

Օրինակ`
ժառանգական — ժառանգականություն, տեխնիկական -գիտատեխնիկական:ել,

Մարդկային — անմարդկային, ծայրահեղ-ծայրահեղություն, ստամոքսային-, գիտակցություն-անգիտակցություն, ակնաբույժ-ակնաբուժարան, մթնոլորտ-մթնոլորտային, որոշում-, ընդհատ-ընդհատել, օրինաչափ-օրինաչափություն, ձեռնարկ-ձեռնարկություն, մանրէ-մանրէաբան, փոխանակություն-:

35. Կետերը փոխարինի՛ր փակագծում տրված բաղադրիչներից կազմված համապատասխան բաղադրյալ բառերով:

Հողն ինքնամաքրելու (ինքն, մաքուր, ել) հատկություն (հատուկ, ություն) ունի: Դա չի նշանակում, թե կարելի է նրան չափազանց (չափ, անց) շատ ծանրաբեռնել օրգանական (ծանր, բեռն, ել) (օրգան, ական) և անօրագական (ան, օրգան, ական) թափոններով(թափ, ոն), բնակավայրում(բնակ, վայր) հավաքված կենցաղային (կենցաղ, ային) աղբով, որովհետև հոդի հնարավորությունները (հնար, ավոր, ություն)նույնպես (նույն, պես)անսահման (ան, սահման) չեն: Իսկ թափոններով (թափ, ոն)աղտոտված (աղտ, ոտ, (վ)ած) հողը սպառնում է հիվանդությունների (հիվանդ, ություն) առաջացման պատճառ դառնալ:

Գիտատեխնիկական(գետ, տեխնիկա, ական)առաջընթացի (առաջ, ընթաց) հետ մարդիկ պիտի մտածեն արտաքին միջավայրի(մեջ, վայր) պահպանության (պահ, պան, ություն)  միջոցներ ստեղծելու մասին:

1201. Աղյուսակում գրված թվերը կլորացրե՛ք մինչև տվյալ կարգը.

Թիվը              256,7235        897,6954      398,0079         105,3628
Մինչ հարյուրյակները – 300    900            400                  100
Մինչ տասնյակները – 260       900            400                  110
Մինչ միավորները – 257          898            398                  105
Մինչ տասնորդականները –256,7      897,7       398,1              105,4
Մինչ հարյուրերորդականները – 256,72     897,70      398,00      105,36
Մինչ հազարերորոդականները – 256,724   897,700    398,008       105,363

1202.Հաշվե՛ք և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները.

ա) 0,377 + 3,409 – 2,1006=1,6854=  1,69            գ) 4,5 + 0,3796 + 1,225=6,1046=6,11
բ) 12,4589 – 6,27 + 1,395=7,5839=7,58               դ) 0,1 – 0,01 – 0,001=0,089=1,10

1203. Հաշվե՛ք և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև տասնորդականները.

ա) 0,1 ⋅ (81,34 + 6,73)=8,807=8,8           դ) (9,4 – 8,7) ⋅ 1,4=0,98=0,9
բ) 5,6 ⋅ (7,4 – 3,9)=196                             ե) (8,5 + 6,12) ⋅ 2,3=33,626=33,6
գ) (3,4 + 2,01) ⋅ 1,2 =6,492=6,5               զ) (12,1 – 5,73) ⋅ 0,1=0,637=0,6

1204. Թվերը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները, ապա կատարե՛ք հաշվումները.

ա) 2,9519 + 0,24159=3,19349=3,19             դ) 11,4444 : 3,52222=3,24
բ) 24,35907 – 14,4346=9,92447=9,92          ե) 3,509 ⋅ (0,7654 – 0,333)=1,5172916=1,52
գ) 43,927 ⋅ 0,00609= 0,26751543=0,27       զ) (17,6249 – 2,6951) : 3,729=4.00